Reklama

Niedziela Lubelska

Szkic o powstaniu styczniowym

„Na ten powstańczy rok, co nam dał go Bóg, wyjrzyj pani gospodyni, nowe latko w twojej sieni” – takie życzenie śpiewano na Lubelszczyźnie w zapusty 1863 r. i na kolędę w 1864 r.

Niedziela lubelska 6/2023, str. IV

[ TEMATY ]

Powstanie Styczniowe

Paweł Wysoki

Powstańcza mogiła na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie

Powstańcza mogiła na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Styczniowe z nazwy powstanie trwało ponad półtora roku. Na początku, w atmosferze gasnących kolęd i hymnów Jordanu, gdyż do walki z „Mochami” (Rosjanami) włączyli się chłopi uniccy, rozlegały się trąbki pobudki, odkurzone pieśni powstańców listopadowych i barskich konfederatów, szczęk przekuwanych na sztorc kos; połyskiwał o brzasku ogień kuźni, w których formowano kule, podkowy, a nawet widły i sierpy. Po dworach i plebaniach „szarpano” opatrunki dla rannych, organizowano lazarety. Żydowskie karczmy na krótko zamieniły się w punkty kontaktowe. Lubelskie klasztory kapucynów i dominikanów stały się miejscem ucieczki dla ściganych, punktami kontaktowymi dla emisariuszy i przywódców, „biurami” informacji powstańczych, a przede wszystkim miejscem posługi sakramentalnej i modlitwy za poległych. Zakonnicy i księża pomagali w pisaniu odezw powstańczych. Dlatego też lata poprzedzające zryw powstańczy przyniosły aresztowania i zsyłki duchownych: bazylianina ks. Pawła Pelagiusza Rzewuskiego z Białej i ks. Jana Chyliczkowskiego z Goraja do Wołogdy, ks. Stanisława Słotwińskiego do Permu, ks. Zygmunta Grzybowskiego i proboszcza ks. Józefa Mleczki do Tunki za Bajkałem.

Przeciwko Moskalom

Reklama

W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. Komitet Centralny Narodowy ogłosił rozpoczęcie zrywu przeciwko Moskalom. Chociaż naczelnik cywilny województwa lubelskiego Kazimierz Gregorowicz upierał się przy zmianie terminu na wiosenny, to optymistycznie nastawiony Leon Frankowski przekonywał, że „wróg zostanie zarzucony czapkami, gdy całe lubelskie, jak jeden mąż stanie”. Lubelscy „spiskowi” w liczbie ok. 200 zbrojnych, zaatakowali odwach w Lublinie, aby zdobyć broń dla kompanów oraz uderzyli na Lubartów. Ten drugi bój przegrali, płacąc aresztowaniami i pierwszą sądową egzekucją 3 lutego przed koszarami świętokrzyskimi: Józefata Barszczewskiego, Tadeusza Błońskiego, Jana Kochańskiego z Lublina i Józefa Maskuły z Kamionki. Kolejne wydarzenia powstańcze miały miejsce pod Kurowem, Włostowicami, Kazimierzem i w Puławach. Po bitwie pod Słupczą wyrok śmierci wykonano na jednym z przywódców, Leonie Frankowskim (16 czerwca).

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Wysoka cena

Zimą 1863 r. Rosjanie aresztowali na Podlasiu właścicieli ziemskich lub dzierżawców: Józefa Targońskiego ze Szczygłów, Ostrowskiego z Gołąbek, Gniazdowskiego z majątku Świdry, Rawskiego z Sarnowa, a także ks. Mikołaja Wydźgę, wikariusza z Łukowa i 50 osób z podlaskiego Rossosza. 10 lat temu upamiętniono w Wilkowie nad Wisłą proboszcza ks. Józefa Błażkowskiego z lubelskiego Powiśla, zesłanego karnie z ponad setką innych duchownych do zabajkalskiej Tunki, gdzie zmarł w 1867 r. Spośród lubelskich kapucynów represjonowanych w latach 60. XIX wieku za działalność religijno-patriotyczną wspomnijmy o. Aniceta Sierakowskiego, o. Świętosława Gwizdalewicza, aresztowanego w Lublinie i zmarłego na zesłaniu w 1876 r., o. Kolumbana Kossakowskiego, członka Komitetu Centralnego Narodowego, br. Wacława Nowakowskiego i posługującego w Biskupicach o. Albina Konwerskiego.

Legenda powstania

Reklama

Ponad 1200 bitew i potyczek rozegrało się m.in. pod Częstoborowicami, Węgrowem, Małogoszczą, Miechowem, Żyrzynem, Fajsławicami, Batorzem, Kaniwolą-Dratowem, Krasnobrodem, Janówką, Sawinem, Chruśliną, Uścimowem, Sosnowicą. Pod Wolą Korybutową na tzw. Mogiłkach spoczęły szczątki powstańców trzystuosobowego tzw. obozu dratowskiego, którym dowodzili Andrzej Gryziński, Ludwik Enskayt (kuzyn ks. Stanisława Brzóski) i Jan Patronowicz, zesłany na 7 lat na Sybir syn unickiego proboszcza z Dratowa. W tych samych stronach Zezulin – Nadrybie – Sawin – Bukowa Wielka częściowego uwłaszczenia swoich chłopów, zorganizowania i uzbrojenia powstańców dokonał Kazimierz Bogdanowicz, 26-letni dziedzic z Nadrybia. Zginął rozstrzelany 3 marca (lub 16 czerwca wg nowszych danych). 13-zwrotkową pieśń o nim przy kołyskach śpiewały matki i babcie w okolicach Bogdanki (dawniej Kolonia Bogdanowicza) do końca XX wieku: Już ojczyzna, dzieci, traci, / prawdziwego bohatera; / już niejeden z naszych braci / widział, jak Polak umiera. / Bogdanowicz się nazywał, / liczył lat dwadzieścia parę, / w młodych latach okazywał / jak ojczyznę czcić i wiarę.

Inne spojrzenie

Warto pochylić się nad obszerniejszym fragmentem opracowania, które wyszło spod ręki rosyjskiego badacza (publicysty Memoriału), który patrzył z innej perspektywy na powstanie; podkreśla on wagę lokalnych wydarzeń: „W kwietniu 1841 r. władze rosyjskie przy pomocy policji austriackiej wykryły grupę Jana Bogdanowicza (Ileń, Żyżałowski i inni). Grupa ta nie miała widocznie wyraźnego zabarwienia społeczno-politycznego. Materiały skonfiskowane u Bogdanowicza wskazują przede wszystkim na jego patriotyzm, chęć poświęcenia się walce o niepodległość Polski. Bogdanowicz nazywa Rosję powszechnym więzieniem, w którym zabrano wszystko: wolność, narodowość. Jednocześnie w jego dokumentach spotyka się następujące uwagi: Przysięgam, że nie mam żadnego wroga na ziemi, że kocham tak samo swój naród jak Rosjan, jak wszystkich ludzi, ale dopóki choć jeden ciemiężca będzie deptał tę ziemię, dopóty krew swoją, życie swe poświęcać będę, by go zniszczyć”.

Polska tożsamość

W latach 1863-64 na ziemiach polskich, białoruskich, litewskich i ukraińskich miały miejsce wydarzenia, które w poważny sposób zaważyły na późniejszych losach Polski, ale jeszcze bardziej na świadomości narodowej i tożsamości ludów i nacji, które odwiecznie zamieszkiwały przedrozbiorowe ziemie Rzeczypospolitej. Powstanie styczniowe rozszerzyło polską świadomość narodową; czyn i legenda powstańcza zaczęły budować polską tożsamość, wiążąc patriotyzm z pobożnością katolicką. Były one podwalinami nowoczesnego, wieloetnicznego narodu, który wykreował dojrzałe, niezawisłe z ducha narodowości, świadome wolności, którą krzyżami ofiar się mierzy.

2023-01-31 15:04

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Takim jak oni stawia się pomniki

Niedziela kielecka 6/2022, str. IV

[ TEMATY ]

Powstanie Styczniowe

grupa rekonstrukcyjna

TER

Uczestnicy rekonstrukcji historycznej

Uczestnicy rekonstrukcji historycznej

Przywracanie pamięci oraz duma z historii swojej małej ojczyzny była powodem zorganizowania w Złotnikach wydarzenia, podczas którego odsłonięto pamiątkową płytę, a także zaprezentowano rekonstrukcję historyczną.

W kościele modlono się również za bohaterskich powstańców z 1863 r. 24 stycznia, w drugim roku powstania styczniowego, w Złotnikach miała miejsce potyczka zbrojna powstańców z wojskami carskimi.
CZYTAJ DALEJ

SYLWETKA - Paweł Szopa

- prezes Stowarzyszenia Rodzin Katolickich Diecezji Sosnowieckiej. Żonaty od 16 lat, ma dwie córki - Annęmarię i Paulę. Od lat szkolnych związany jest z Kościołem i wspólnotami parafialnymi. W parafii Chrystusa Króla w Sosnowcu, skąd pochodzi, był ministrantem i tworzył oazę młodzieżową. W 1989 r. wyjechał do Włoch i zawarł związek małżeński. Ślub odbył się w rzymskiej Bazylice św. Piotra. A skoro z żoną zdecydował się na pobyt we Włoszech, to i chrzest pierwszej córki odbył się w Watykanie, a ceremonii chrzcielnej przewodniczył sam Ojciec Święty. Po 4,5 roku wrócił wraz z rodziną do Polski. Ten powrót był o tyle łatwiejszy, że przez cały czas utrzymywał kontakt z ojczyzną, prowadząc biuro podróży. W 1995 r. urodziła mu się kolejna córka Paula. Od tego czasu należy także datować związek państwa Szopów ze Stowarzyszeniem Rodzin Katolickich. Pobyt we Włoszech to częste spotkaniami z Janem Pawłem II. „Mimo wielu okazji, każde spotkanie z Ojcem Świętym moja rodzina traktowała wyjątkowo, starannie się do niego przygotowując. A samego Jana Pawła II postrzegamy jak drugiego ojca, jako autorytet we wszystkich dziedzinach życia - opowiada prezes SRK. Już od pierwszej edycji Paweł Szopa jest zaangażowany w organizację Ogólnopolskiego Festiwalu Kolęd i Pastorałek w Będzinie. Zajmuje się przede wszystkim zakwaterowaniem uczestników finału. A w młodości był pilotem szybowca i sporo żeglował, schodził także Beskidy i Tatry. Teraz swoje pasje pragnie zaszczepić córkom.
CZYTAJ DALEJ

Modlitwa za zmarłych - wyraz naszej miłości i jedności

2024-10-31 20:05

[ TEMATY ]

Jasna Góra

modlitwa za zmarłych

BPJG

Listopad jest szczególnym czasem, kiedy częściej i z większą nostalgią niż zwykle, pamiętamy o tych, którzy odeszli. Określany jest również miesiącem pamięci, modlitwy i odpustów za zmarłych.

- Jako ludzie wierzący, ufamy, że śmierć nie jest nigdy końcem, tylko bramą do nowego, lepszego życia – zauważył o. Waldemar Pastusiak, kustosz Jasnej Góry. Dodał, że szczególnym czasem przypomnienia sobie o tej rzeczywistości jest okres listopadowy, kiedy będąc na cmentarzu czy w krypcie, spoglądamy na prochy tych, którzy już odeszli. To czas pytań czy my sami zasługujemy na niebo. Przypomniał, że to, o co możemy zadbać, to pozostawanie w stanie łaski uświęcającej, do którego potrzebne jest bycie pojednanym z Bogiem, bo święto zmarłych jest przede wszystkim dla żywych.
CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję